Jak wyglądają wskaźniki waloryzacyjne GUS w kontekście najnowszych danych rynkowych? Ostatni trend spadku cen stali wyhamował i można odnotować delikatny wzrost. Jeżeli chodzi o ceny asfaltów i części paliw - te nadal spadają.

Wskaźnik korygujący ceny dla nawierzchni bitumicznej

Od stycznia 2019 r. do czerwca 2022 r., w oparciu o dostępne dane opublikowane przez GUS, wskaźnik korygujący ceny dla nawierzchni bitumicznej wyniósł 1,2380, natomiast dla nawierzchni betonowej 1,2434. Biorąc pod uwagę rynkowe ceny i dane GUS, należy uznać, że wyliczone w oparciu o mechanizm waloryzacyjny wskaźniki, oddają realny obraz zmian cen na rynku.  

10-procentowy limit waloryzacyjny

Obecnie w umowach GDDKiA stosowany jest 10-procentowy limit waloryzacyjny. Obejmuje on umowy zawierane na wszystkich etapach prac nad inwestycją drogową, tj. od opracowania dokumentacji przygotowawczej, poprzez projekt, aż po roboty budowlane i nadzór nad realizacją kontraktu. Taki limit waloryzacyjny obejmie też długookresowe prace związane z utrzymaniem istniejących dróg. Mechanizm waloryzacyjny zakłada, że ryzyko wzrostu (ale również spadku cen) dzielone jest pół na pół między inwestora i wykonawcę, a waloryzacja może przybierać wartości zarówno dodatnie, jak i ujemne, tj. +/- 10 proc. 

Zwiększenie limitu finansowego

24 maja br. Rada Ministrów podjęła decyzję o zwiększeniu limitu finansowego Programu Budowy Dróg Krajowych o 2,6 mld zł oraz Programu budowy 100 obwodnic o 115 mln zł. Decyzja obejmuje też podniesienie do 10 proc. limitu waloryzacji dla kontraktów, dla których dotąd był on na niższym poziomie.

5 lipca br., przy udziale przedstawicieli Prokuratorii Generalnej Rzeczpospolitej Polskiej oraz Ministerstwa Infrastruktury, odbyło się spotkanie z organizacjami branżowymi. Dotyczyło ono treści planowanych do zawarcia aneksów do umów na roboty budowlane, zwiększających limit poziomu waloryzacji do 10 proc. Zaakceptowanej Kwoty Kontraktowej (ZKK). Została uzgodniona ostateczna treść aneksów.   

92 inwestycje realizowane przez 24 wykonawców

Pierwsze aneksy waloryzacyjne dotyczące kontraktów na realizację inwestycji drogowych zostały podpisane w lipcu - w dwóch turach łącznie 50 aneksów z 18 wykonawcami. W sierpniu kolejne 34 aneksy, a we wrześniu osiem. To łącznie 92 inwestycje realizowane przez 24 wykonawców. Wkrótce będą podpisywane kolejne aneksy waloryzacyjne. 

Podpisywane aneksy dotyczą inwestycji realizowanych w ramach rządowych programów: Budowy Dróg Krajowych na lata 2014-2023 (z perspektywą do 2025 r.) oraz Budowy 100 obwodnic na lata 2020-2030. Aneksy obejmują wynagrodzenie za prace wykonane po 24 lutego br., czyli po agresji Rosji na Ukrainę i związanych z tym skutków ekonomicznych.  

Podniesienie limitu waloryzacji będzie miało zastosowanie także do tych wykonawców, którzy podpisali umowy w ostatnim czasie, jak również składali oferty w latach 2021-2022 (przed wybuchem wojny) i oczekują na wybór oferty najkorzystniejszej lub podpisanie umowy. 

Aneksy waloryzacyjne dla kontraktów utrzymaniowych

Znając potrzeby rynku, GDDKiA rozpoczęło proces polegający na podwyższeniu limitu waloryzacyjnego bądź wprowadzenia klauzuli waloryzacyjnej do już zawartych umów na bieżące utrzymanie dróg oraz na mniejsze zadania inwestycyjne (poza PBDK oraz PB100). W wyniku tych prac określono założenia do planowanego procesu aneksowania już zawartych umów na utrzymanie dróg. 

Waloryzacja dotyczyć będzie umów, które: 

• pierwotnie zostały zawarte na okres dłuższy niż 12 miesięcy, lub termin ich realizacji został przedłużony umownie na okres dłuższy niż 12 miesięcy (przedłużenie nie wynikało z winy wykonawcy), 
• zostały zawarte przed 24 lutego br. lub po 24 lutego br., ale oferty w przetargu złożone zostały przed tym terminem. 

Jak zmieniał się limit waloryzacyjny?

Klauzula waloryzacyjna dla robót budowlanych została wprowadzona na kontraktach GDDKiA w listopadzie 2013 r. Wówczas ustanowiony został limit waloryzacji na poziomie 1 proc. wartości ZKK w umowie z wykonawcą. Następnie w drugiej połowie 2017 r. limit waloryzacyjny został zniesiony i taki stan rzeczy utrzymywał się do końca 2018 r. Umowy bez limitu waloryzacji oraz z limitem +/- 1 proc. waloryzowane są w oparciu o wskaźniki cen obiektów drogowych (Wd) oraz wskaźniki cen obiektów mostowych (Wm) publikowane przez GUS. 

W styczniu 2019 r. GDDKiA wprowadziła zupełnie nowy mechanizm oparty o tzw. „koszyk waloryzacyjny”, jednocześnie ustanawiając 5-procentowy limit poziomu waloryzacji. Za zgodą Ministerstwa Infrastruktury w II poł. 2021 r. ogłosiliśmy pięć przetargów z limitem 7-8 proc. Obecnie limit waloryzacyjny na wszystkich etapach prac nad daną inwestycją wynosi 10 proc. 

Działanie mechanizmu waloryzacji

W skład „koszyka”, składającego się z głównych elementów cenotwórczych wpływających na ostateczny bilans kosztowy kontraktu, wchodzą ceny produkcyjne: paliwa, cementu, asfaltu, stali, kruszywa oraz średnie wynagrodzenia pracowników branży (wszystkie z ustalonymi stałymi wagami).  

Dodatkowo pod uwagę brany jest indeks zmiany cen towarów i usług konsumpcyjnych - wskaźnik inflacyjny (CPI), który odzwierciedla pozostałe elementy cenotwórcze, które nie zostały wyodrębnione w „koszyku” (np. produkty spożywcze, usługi edukacyjne, usługi hotelowe).  

Mechanizm waloryzacyjny oparty o „koszyk” na bieżąco reaguje na zmiany poszczególnych cen głównych elementów cenotwórczych. Tym samym wzrosty czy spadki cen jednego rodzaju asortymentu w danym okresie często bilansowane są spadkami czy wzrostami innych elementów. W przypadku projektów realizowanych w systemie Projektuj i buduj, waloryzacja następuje od wystawienia pierwszego Przejściowego Świadectwa Płatności (PŚP), wystawionego po upływie 12 miesięcy od daty rozpoczęcia prac, czyli jeszcze na etapie projektowania. W przypadku systemu Buduj, waloryzacja rozpoczyna się od pierwszego PŚP za roboty, czyli de facto od razu.  

W zależności od aktualnej sytuacji gospodarczej i rynkowej, wskaźnik waloryzacyjny może przyjmować wartości dodatnie, co powoduje zwiększenie wynagrodzenia wykonawcy. Zdarzały się jednak również sytuacje, kiedy wskaźniki waloryzacyjne przyjmowały wartości ujemne. Tym samym następowało zmniejszenie należnego wynagrodzenia wykonawcy.  

Jednym z głównych założeń mechanizmu waloryzacyjnego jest solidarny (50/50) podział ryzyka związanego ze wzrostem/spadkiem kosztów realizacji kontraktów pomiędzy wykonawcę a zamawiającego (GDDKiA). Przyjęto, że 50 proc. wartości kontraktu podlega waloryzacji. Takie podejście ma zapobiec sytuacji niekontrolowanego i nieograniczonego wzrostu kosztów inwestycji drogowych.  

Wspólna odpowiedzialność za stabilność sektora

Należy podkreślić, że żadne rozwiązania, w tym mechanizm waloryzacji, nie zwalniają wykonawców z analizy ryzyka i rzetelnej wyceny ofert. Tylko należyta wycena usług gwarantuje stabilną realizację danego kontraktu. Dzięki niej wszystkie prace prowadzone przy inwestycjach zostaną wykonane terminowo i z zachowaniem odpowiedniej jakości.