Partner serwisu
25 stycznia 2018

Dziecinnie prosta optymalizacja, a więc efektywność nie tylko dla wielkich kopalni

Kategoria: Artykuły z czasopisma

Podczas jednego z wykładów poświęconych optymalizacji, kilka osób spytało  o „obco brzmiące dla nich zwroty typu Lean czy 5S”. Ale, drogi Czytelniku, jeżeli kiedykolwiek zdarzyło ci się, będąc dzieckiem, że rodzice powiedzieli, abyś posprzątał swój pokój, to znasz 5S. I możesz łatwo wdrożyć go dziś w swojej kopalni.
 

Dziecinnie prosta optymalizacja, a więc efektywność nie tylko dla wielkich kopalni

Celem mojego artykułu jest zwrócenie uwagi na zmiany zachodzące w obszarze zarządzania w górnictwie oraz prezentacja tego, w jaki sposób dokonuje się tych zmian. Ze szczególnym naciskiem na ogólnodostępność narzędzi służących do wprowadzania i utrzymania optymalizacji procesów. 

Kiedy w latach 80. ubiegłego wieku opisano podstawy i narzędzia koncepcji Lean Management (LM szczupłego zarządzania) temat dotyczył przemysłu motoryzacyjnego i tego, jak owa koncepcja przyczyniła się do sukcesów firm z tej branży. Ów potocznie nazywany Lean zaczęto odnajdywać w innych obszarach produkcji wielkoseryjnej. Na przełomie wieku szczupłe zarządzanie można było odnaleźć w różnych miejscach: od piekarni po salę operacyjną, w biurach, jak i na hali produkcyjnej. Przemysł ciężki, taki jak górnictwo czy hutnictwo, opierał się wprowadzaniu jakichkolwiek zmian. Nasza branża ma głęboko zakorzenioną tradycję, a każda kopalnia swoją specyficzną kulturę pracy. Mało kto lubi zmiany, rytm życia na wyrobisku jest stały, podyktowany porami roku, każdy dzień ma swój harmonogram, zasady i rytuały. Zrozumiałym jest, że zmiany w obszarze zarządzania mogą budzić szczególny opór. Czy uzasadniony?

Nie bójmy się leanu

Pamiętam jak dziesięć lat temu zaczynałem swoją przygodę z LM i wielokrotnie słyszałem, że „kopalnia to nie fabryka śrubek”. Od kilku lat największe firmy z branży, takie jak: Rio Tinto, Norilsk, BHP, KGHM, Lafarge, Cemex, Nordkalk i wielu innych wprowadzają jednak Lean w swoich kopalniach. Są to duże korporacje, z dużymi możliwościami. Kwoty wydawane przez te spółki na wdrażanie programu optymalizacji mogą przyprawiać tych mniejszych o zawrót głowy. Im większe przedsiębiorstwo, tym koszt wdrożenia jest większy, a i czas, jaki należy poświęcić – proporcjonalnie dłuższy.

Dlaczego powyższe firmy wdrażają wspomniane systemy? Powodów jest kilka, a w dużym uproszczeniu: „zróbmy to samo za dużo mniej”. Wyższa marża to cel każdego przedsiębiorstwa, niezależnie od wielkości. Dlatego skoro duże korporacje górnicze wprowadzają programy optymalizacji, to może warto wziąć z nich przykład i zrobić to samo na swoim „podwórku”? No tak, „ale” to będzie wymagało zmiany. Peter Drucker, ekspert ds. zarządzania, uznawany za najwybitniejszego myśliciela i teoretyka zarządzania XX wieku, stwierdza: „Jedyną stałą rzeczą w organizacji jest zmiana” i trudno się z tymi słowami nie zgodzić. Świat ciągle się zmienia, a i w naszej branży te zmiany cały czas zachodzą. Mniejsze kopalnie nie rywalizują o bycie najlepszą kopalnią na świecie, ale zostać i utrzymać pozycję lidera w regionie jest celem jak najbardziej wartościowym.

Tajemnicze 5s

U podstaw LM są narzędzia zmieniające kulturę i organizację stanowiska pracy. Takie narzędzie nosi nazwę 5S. Kolejnym istotnym elementem są koszty związane z analizą stanu obecnego i monitoringu parametrów pracy, np. parametry pracy maszyn. Te dwa elementy optymalizacji (zwiększania marży) dla pracowników, wbrew pozorom, nie są czymś nowym, a dla mniejszych kopalń ocena stanu obecnego i monitoring energochłonności mogą być bezkosztowe. Wprowadzenie tych rozwiązać może się okazać „dziecinnie proste”. Jak to zrobić?

Pod nazwą 5S ukryty jest proces składający się z pięciu kroków. Przejście przez wszystkie nie stanowi żadnego problemu, wyzwaniem jest natomiast utrzymanie tego stanu, z czym duże przedsiębiorstwa mają problem, ponieważ łatwiej jest wprowadzić zmianę w załodze liczącej kilkudziesięciu pracowników niż w korporacji z kilkoma tysiącami zatrudnionych. Sama nazwa 5S brzmi tajemniczo, ale tylko z pozoru, ponieważ tak naprawdę najprawdopodobniej większość z nas się z nią już spotkała w dzieciństwie. Drogi Czytelniku, czy kiedykolwiek zdarzyło ci się, będąc dzieckiem, że rodzice powiedzieli, abyś posprzątał swój pokój, poukładał zabawki lub ubrania? Jeśli tak, to znasz 5S. Może nie kojarzyć się miło, ponieważ wprowadzało ład i porządek w twoim „środowisku” – pokoju. To, co wówczas musiałeś zrobić, to dokonać selekcji ubrań: brudne do prania, pozostałe – poukładać w szufladach i szafach. W kolejnym etapie należało się zająć ogólnym posprzątaniem pokoju, czyli odkurzaniem i ścieraniem kurzy. Po tych zabiegach przyszedł zadowolony rodzic i wypowiedział sentencje zadowolenia: „Widzisz, jak chcesz, to potrafisz”, albo „Nooo i tak ten pokój ma wyglądać zawsze”. Jaki tego był efekt? Bywało różnie, prawda? Powyższa sekwencja nie jest kompletnym 5S, czegoś tu brakuje. Wyobraź więc sobie, że każdą szufladę opisujesz, np.: skarpety, spodnie i w każdej szufladzie oraz szafie każda rzecz ma swoje miejsce: spodnie odświętne zawsze w tym samym miejscu z napisem „spodnie odświętne” itd.

Kolejnym krokiem jest zrobienie zdjęcia, tak abyś zawsze pamiętał, jak ten pokój ma wyglądać. Zdjęcie wieszasz w widocznym miejscu, aby w każdej chwili móc porównać stan obecny ze wzorcem. Rodzic co jakiś czas przyjdzie sprawdzić, czy w pokoju jest jak na zdjęciu (wykona audyt).

Zamień pokój na kopalnię

Tak w pewnym uproszczeniu wygląda 5S. Zamień pokój na magazyn, warsztat, biuro. Jeżeli jesteś kierownikiem, wciel się w rolę rodzica – w ten sposób wdrożysz podstawowe narzędzie LM. Z kolejnymi narzędziami też sobie poradzisz, tym bardziej, że wprowadzając 5S, wyrobisz wartościowe nawyki i wprowadzisz standardy, które obejmą całą kopalnię.

W dużych firmach wykonywane są szkolenia i warsztaty poświęcone poszczególnym narzędziom, między innymi 5S. Zazwyczaj zajmują się tym firmy zewnętrzne, dla mniejszego zakładu koszty te są proporcjonalnie mniejsze, a jeżeli w szeregach kopalni jest osoba mogąca zająć się tematem optymalizacji, warto powołać ją na stanowisko Lean managera odpowiedzialnego za procesy optymalizacji całego zakładu.

Kolejnym ważnym elementem są analizy stanu obecnego. Jak sobie z tym radzą duże kopalnie, posiadające kilkadziesiąt urządzeń, maszyn? Instalują czujniki mierzące parametry pracy, GPS itp. Są to koszty, które mają się zwrócić w perspektywie czasu, dzięki wskazaniu obszarów „marnotrawstwa”. Co, jeśli kopalnia posiada kilka maszyn, koparkę, kilka wodzideł itp.? Montaż systemu monitoringu będzie kosztowny, a czas jego zwrotu może nie nastąpić. Rozwiązanie tego problemu może wydawać się „dziecinnie proste”. Do wykonania pomiarów czasu pracy maszyn, określenia wskaźnika OEE (czasu wykorzystania maszyny), pracy na biegu jałowym, zużycia paliwa czy też trasy GPS wystarczy smartfon z zainstalowanymi (bezpłatnymi) aplikacjami monitorującymi tego typu parametry (patrz artykuł z poprzedniego wydania SiMB – red.). Ja wykorzystałem do tego popularne aplikacje dla biegaczy i aplikacje rodzicielskie pozwalające określać pozycje dzieci. Na podstawie zebranych danych mogłem określić wszystkie potrzebne mi parametry.
           

***

Nowe technologie dają wiele możliwości, w przypadku małych kopalń wykorzystanie ich jest uzasadnione i przede wszystkim niskobudżetowe. Trzymając się metafory dzieciństwa, optymalizacja nie jest robieniem czegoś dla przykładu, a sposobem wychowania. Jak wszyscy doskonale wiemy wychowywanie jest wymagającym procesem, który procentuje w przyszłości. Wymaga również czasu, nie może być rewolucją, a powinno być ewolucją. Jak pokazują powyższe przykłady, nie jest zależne od zasobności portfela, ale oczekuje otwartości, kreatywności i odwagi. Warto pamiętać, że każdą organizację można zmienić. Czy każdy moment jest dobry? Odpowiedź jest „dziecinnie” prosta: „kto pierwszy, ten lepszy”.

Artykuł został również opublikowany w nr 6/2017 dwumiesięcznika "Surowce i Maszyny Budowlane".

fot. 123rf.com
Nie ma jeszcze komentarzy...
CAPTCHA Image


Zaloguj się do profilu / utwórz profil
ZAMKNIJ X
Strona używa plików cookies w celu realizacji usług i zgodnie z Polityką Plików Cookies. OK, AKCEPTUJĘ