Partner serwisu
18 czerwca 2015

Mniej koncesji, więcej likwidacji

Kategoria: Kruszywa

Spowolnienie gospodarcze w sektorach budownictwa i drogownictwa w znacznej mierze wpłynęło na sytuację producentów kruszyw. Jak przełożyło się ono na ilość wydanych koncesji, likwidowanych zakładów górniczych czy tzw. „szarą strefę wydobywczą”?

Mniej koncesji, więcej likwidacji

O znaczącym udziale górnictwa odkrywkowego w Polsce świadczy fakt, iż w 2014 r. liczba zakładów tego typu osiągnęła poziom 6895 kopalń. Niestety część z nich w roku 2014 nie prowadziła wydobycia, o czym mowa w dalszej części artykułu, tym niemniej bez wątpienia jest to istotna gałąź górnictwa. Wśród ogólnej liczby zakładów odkrywkowych – 17 to kopalnie wydobywające kopaliny ze złóż objętych prawem własności górniczej, natomiast 6878 to zakłady eksploatujące kopaliny ze złóż objętych prawem nieruchomości gruntowej. W obrębie kopalin przypisanych do nieruchomości gruntowej za znamienny należy uznać fakt przewagi niewielkich zakładów górniczych prowadzących ruch w oparciu o warunki określone w koncesji udzielonej przez starostów (3907) nad zakładami, które prowadzą działalność w oparciu o plan ruchu i koncesje udzielone przez marszałków województw (2971). Najwięcej odkrywkowych zakładów górniczych zlokalizowanych jest na terenie województw wielkopolskiego i mazowieckiego, na co niewątpliwie wpływa wielkość obszaru tych jednostek administracyjnych, natomiast najmniej zakładów położonych jest w województwie opolskim. Niestety na blisko 7 tys. zarejestrowanych przez urzędy górnicze kopalń, tylko w 66% z nich prowadzono w 2014 r. w sposób mniej lub bardziej ciągły wydobycie. W pozostałych zakładach eksploatacja z różnych przyczyn została wstrzymana, choć przedsiębiorcy posiadają ważne koncesje, prowadzona jest likwidacja zakładu górniczego, bądź po uzyskaniu koncesji nie podjęto jeszcze wydobycia.  Zakłady górnictwa odkrywkowego to przede wszystkim żwirownie i piaskownie, które stanowią blisko 85% ogólnej liczby kopalń. Zakłady wydobywające surowce ilaste to tylko 6%, a eksploatujące surowce zaliczone do grupy kamieni łamanych i blocznych – 5%. Stosunek procentowy zakładów wydobywających poszczególne grupy kopalin zasadniczo nie ulega zmianom w ostatnich latach. Zakłady wydobywające kopaliny ze złóż objętych własnością górniczą to kopalnie węgla brunatnego, siarki (K.S. Machów w likwidacji), gipsu i anhydrytu oraz eksploatujące jedno złoże kruszywa naturalnego w granicach morskich Rzeczypospolitej Polskiej. Szczególnie kopalnie węgla brunatnego oraz w mniejszym stopniu kopalnie wydobywające kopaliny z grupy kamieni łamanych i blocznych charakteryzują się ogromnym potencjałem technicznym i ludzkim. Dość wspomnieć, że wielkość rocznego wydobycia węgla brunatnego zbliżyła się do ilości wydobywanego metodą podziemną węgla kamiennego (ok. 66 mln ton – dane za 2013 r.), zaś liczba zatrudnionych w kopalniach węgla brunatnego stanowi aż 1/3 wszystkich zatrudnionych w górnictwie odkrywkowym. Wśród grupy zakładów górniczych umownie nazwanej „czynnymi”, dominującą rolę, jeśli chodzi o ich liczbę (ponad 70%), odgrywają jednak niewielkie kopalnie o wydobyciu nieprzekraczającym 35 tys. t/rok oraz zatrudniające nie więcej niż 5 pracowników. Są to w dużej mierze przedsiębiorstwa o charakterze rodzinnym, niejednokrotnie o profi lu wielobranżowym, w których wydobywanie kopalin jest tylko jedną z form prowadzonej działalności. Sam proces produkcyjny ogranicza się przeważnie do odspojenia kopaliny i załadunku nieprzetworzonego urobku (będącego zarazem produktem handlowym) na środki transportowe odbiorców. Kopalnie ukierunkowane na produkcję masową, której dolną granicę na potrzeby niniejszego artykułu umownie określono na 100 tys. t/rok, stanowią około 12% ogólnej liczby zakładów górniczych. Kopalina poddana procesom płukania, kruszenia i sortowania sprzedawana jest tu w postaci gotowych, rozfrakcjonowanych produktów. Szacuje się, że w ruchu odkrywkowych zakładów górniczych jako załoga własna i w fi rmach usługowych zatrudnionych jest blisko 36 tys. pracowników. Liczba ta jest zmienna w czasie, bowiem wiele zakładów prowadzi ruch w sposób sezonowy i na tych zasadach zatrudnia też pracowników.  


Koncesje na wydobywanie kopalin

Zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt. 2 Ustawy z dnia 9 czerwca 2011 r. – Prawo geologiczne i górnicze (dalej: p.g.g.), działalność w zakresie wydobywania kopalin ze złóż może być wykonywana po uzyskaniu koncesji. W przypadku złóż wydobywanych metodą odkrywkową organami koncesyjnymi są: 1. minister właściwy do spraw środowiska: - dla złóż, o których mowa w art. 10 ust. 1 p.g.g. (w przypadku kopalń odkrywkowych, w praktyce tylko złoża węgla brunatnego oraz gipsu i anhydrytu), - dla złóż znajdujących się w granicach obszarów morskich Rzeczypospolitej Polskiej; 2. starosta, jeżeli jednocześnie są spełnione następujące wymagania: - obszar udokumentowanego złoża nieobjętego własnością górniczą nie przekracza 2 ha, - wydobycie kopaliny ze złoża w roku kalendarzowym nie przekroczy 20 000 m3, - działalność będzie prowadzona bez użycia środków strzałowych; 3. marszałek województwa, w zakresie innym, niż określony w pkt. 1 i 2. 
W tabeli 4 przedstawiono liczbę koncesji wydanych przez poszczególne organy. W 2014 r. organy koncesyjne wydały ogółem 445 decyzji uprawniających do wydobywania kopalin metodą odkrywkową, co jest zdecydowanie słabszym wynikiem w stosunku do lat poprzednich. Tylko w odniesieniu do kopalin pospolitych, w latach 2009-2011, wydawano około 700 decyzji rocznie. Spadek ten niewątpliwie związany jest z obserwowanym spowolnieniem gospodarczym w sektorach budownictwa i drogownictwa, czego konsekwencją jest zmniejszające się zapotrzebowanie na materiały budowlane i surowce potrzebne do ich produkcji. Jeśli chodzi o organy koncesyjne, liczba wydanych pozwoleń na wydobywanie kopalin rozkłada się niemalże równomiernie pomiędzy marszałkami województw a starostami, z niewielką przewagą decyzji wydawanych przez tych ostatnich. Z zebranych danych (rys. 4) wynika, że na ogólną liczbę koncesji udzielonych w ubiegłym roku, aż 94% dotyczyło wydobywania kruszyw naturalnych (piasku i żwiru). Wskaźnik ten utrzymuje się na podobnym poziomie jak w latach poprzednich i wskazuje dominującą pozycję tego typu kopalin w ogólnym bilansie wydobywczym. Województwem, w którym udzielono zdecydowanie najwięcej koncesji na wydobywanie kruszywa naturalnego, jest województwo wielkopolskie (71 decyzji).

Cały materiał w magazynie "Surowce i Maszyny Budowlane" 2/2015.

ZAMKNIJ X
Strona używa plików cookies w celu realizacji usług i zgodnie z Polityką Plików Cookies. OK, AKCEPTUJĘ