Partner serwisu
02 lutego 2015

Co łączy górnictwo, jaskinie i Naturę 2000?

Kategoria: Ochrona środowiska

Można wymienić wiele pozytywnych aspektów górnictwa, do których zaliczamy: nowe wartości krajobrazowe, utworzenie miejsc wypoczynku, poprawę stanu siedlisk, powstanie nowych lub odtworzenie starych ekosystemów, zwiększenie bioróżnorodności, wymianę gleb na lepsze jakościowo lub odnowę drzewostanu. W przypadku kamieniołomu Lipowica skutkiem wydobywczej działalności jest powstanie osuwisk, a w konsekwencji wielu jaskiń.

Co łączy górnictwo, jaskinie i Naturę 2000?

Kamieniołom w Lipowicy

Piaskowce cergowskie są jednym z najbardziej wartościowych pod względem przemysłowym piaskowcem karpackim. Odsłaniają się na 75-kilometrowym odcinku od Żebraczego do okolic Nowego Żmigrodu. Wydobycie kopaliny prowadzono w kamieniołomach m.in. w Komańczy, Żubraczem oraz Lipowicy [Pszonka 2009]. Piaskowce charakteryzują się niską i umiarkowaną ścieralnością, małą nasiąkliwością oraz bardzo dobrą mrozoodpornością. Wykorzystywane są do produkcji kruszyw łamanych stosowanych w drogownictwie i budownictwie. Kamieniołom Lipowica znajduje się w województwie podkarpackim kilka kilometrów na południe od Dukli. Złoże o powierzchni 3,7 ha zostało udokumentowane w 1941 roku pod nazwą „Lipowica”. Średnia grubość nadkładu wynosiła 1,6 m, średnia miąższość złoża 76,50 m, średnia głębokość spągu 80 m. Eksploatacja była prowadzona na wschodnim stoku Góry Kilanowskiej. Szereg czynników geologicznych wpłynął na utworzenie się w pobliskim otoczeniu kopalni wielu osuwisk. Do najważniejszych czynników zaliczono niekorzystny układ spękań w skale, nachylenie warstw skalnych ułatwiające ruch mas skalnych oraz obecność warstw łupkowych w kompleksach piaskowcowych [Luboński 2012]. W 1970 roku na terenie złoża „Lipowica” powstało duże osuwisko. Ponieważ wydobycie stawało się coraz bardziej utrudnione oraz kosztowne, rozpoczęto poszukiwania nowego złoża. W 1975 roku udokumentowano nowe złoże piasków cergowskich „Lipowica II” o powierzchni 23,25 ha, znajdujące się na północnym i południowym zboczu Góry Kilanowskiej. W 1979 roku zakończono eksploatację złoża Lipowica ze względów technicznych. W latach 1979-1982 udostępniono do użytku i eksploatacji południową część złoża „Lipowica II”. Eksploatację rozpoczęto w 1981 roku. Średnia grubość nadkładu wynosiła 2 m, średnia miąższość złoża 70,10 m, średnia głębokość spągu 66 m. W 2002 roku ze złoża Lipowica II wydzielono złoże Lipowica II-1 o powierzchni 28,28 ha. Kopalnia wydobywająca piaskowce cergowskie ze złoża „Lipowica II-1” obecnie należy do Przedsiębiorstwa Produkcji Materiałów Drogowych Sp. z o.o. z Rzeszowa i posiada koncesję ważną do 2034 roku. Kopalnia oferuje sprzedaż: klińca sortowego, tłucznia sortowego, mieszanek kruszyw, niesortu, miału oraz kamienia łamanego. Wielkość wydobycia waha się, jednak nie spada poniżej 900 tys. t. Największe wydobycie w ostatnich latach przypadło na 2011 rok, kiedy otrzymano 1427 tys. t urobku.

Jaskinie w Górze Kilanowskiej

W Beskidzie Niskim najczęściej spotykane są jaskinie o genezie wietrzeniowo-osuwiskowej lub tektonicznej. W Górze Kilanowskiej jaskinie powstały w gruboławicowych piaskowcach cergowskich. Większość z nich należy do typu szparowego, pozostałe zalicza się do typu blokowiskowego lub szparowo-blokowiskowego. Część jaskiń powstała przed eksploatacją kamieniołomu, jednak znaczna większość związana jest z osuwiskami powstałymi podczas eksploatacji kamieniołomu Lipowica. Jaskinie w Kilanowskiej górze występują na wysokości 400-450 m n.p.m. i związane są genetycznie z osuwiskami znajdującymi się nad nieczynnymi kamieniołami w Lipowicy. Jaskinie występują w kilku skupieniach. Pierwsze skupisko znajduje się w północnej części stoku i związane jest z Osuwiskiem Północnym powstałym w 1957 roku. W części tej znajdują się 24 jaskinie i schroniska podskalne. Drugie skupisko związane jest z Osuwiskiem Południowym, które położone jest kilkaset metrów na południe od Osuwiska Północnego. Zinwentaryzowano tu 26 jaskiń i schronisk podskalnych. Trzecim miejscem występowania jaskiń jest Osuwisko Zachodnie, gdzie znajduje się 7 niewielkich jaskiń i schronisk podskalnych. Jaskinia pod nazwą Jaskinia w Kamieniołomie w Lipowicy została zinwentaryzowana i opisana przez K. Kowalskiego. Niestety, została zniszczona postępującą eksploatacją. Obecnie na Górze Kilanowskiej zostało odkrytych 69 jaskiń i schronisk podskalnych o łącznej długości 1755 m [Luboński 2012].

Jaskinie a program Natura 2000
Osuwiska w Lipowicy znajdujące się na wysokości 350-490 m n.p.m. na południowo-wschodnim zboczu Góry Kilanowskiej zostały włączone do sieci Natura 2000 w 2008 roku jako specjalny obszar ochrony siedlisk (PLH180044). Łączna powierzchnia obszaru wynosi 13,5 ha. Na terenie osuwisk znajdują się jaskinie. Największa z nich – Jaskinia Słowiańska -Drwali ma 601 m długości, deniwelacja – 23,8 m i jest najdłuższą jaskinią Beskidu Niskiego. Jaskinia posiada zróżnicowany mikroklimat oraz szatę naciekową. Trzy jaskinie mają ponad 100 m długości, a są to: Gangusiowa Jama, Szczelina Lipowicka oraz Lodowa Szczelina. W jaskiniach bytują dwa gatunki nietoperzy, które są wymienione w załączniku II Dyrektywy Siedliskowej – podkowiec mały oraz nocek duży [SDF]. Piaskowce cergowskie, które eksploatowane są w kamieniołomie w Lipowicy charakteryzują się bardzo dobrymi właściwościami użytkowymi. Z tego względu znajdują szerokie zastosowanie w budownictwie wodnym, jak również do produkcji kruszyw drogowych. Na Górze Kilanowskiej eksploatacja kamienia przyczyniła się do powstania osuwisk, z którymi związane są liczne jaskinie. W ostatnich latach znacznie wzrosła liczba zinwentaryzowanych jaskiń oraz ich długość. Ze względu na zimujące w jaskiniach nietoperze obszar osuwisk oraz znajdujących się tam jaskiń został włączony do sieci Natura 2000 pod nazwą „Osuwiska w Lipowicy”.

Cały materiał dostępny w magazynie "Surowce i Maszyny Budowlane"  6/2014.

ZAMKNIJ X
Strona używa plików cookies w celu realizacji usług i zgodnie z Polityką Plików Cookies. OK, AKCEPTUJĘ